Titanic gemisinin batması, Leonardo Di Caprio ve Kate Winslet’in başrolünü paylaştığı, 1997’de vizyona giren ve çok sayıda Oscar mükafatı alan bir sinema sinemasına husus olmuştu. Lakin 80 yıl evvel yaşanan bu trajedi, daha az kişinin izlediği, kıymetli bir Nazi propaganda sinemasının de ilham kaynağıydı. Bu sinemada de Titanic kadar şanssız bir gemi vardı.
1942’nin başlarında takma ismi “Güney Atlantik’in Kraliçesi” olan, bir vakitlerin lüks okyanus gemisi SS Cap Arcona, Baltık Denizi’ndeki bir Alman donanma üssünde paslanıyordu. Gösterişli donanımları çıkarılan gemi iki yıl evvel Adolph Hitler’in donanması tarafından komuta edilmiş, denizciler için kışlaya dönüştürülmüştü.
Ancak birebir yıl, Cap Arcona karanlıktan kurtarılacak ve ilgi odağı olacaktı. Tasarımı RMS Titanic ile benzediği için, ona bu trajediyi mevzu alan bir Nazi üretiminde başrol verildi.
Hiçbir masraftan kaçınılmadı
Titanic’in batışı o vakitler bile tanınan bir bahisti. Trajedinin birinci sinemaları, geminin Kuzey Atlantik sularına battığı 1912 üzere erken bir tarihte ekrana gelmişti.
Ancak Hitler’in kötü şöhretli propaganda bakanı Joseph Goebbels, olayları çok farklı bir halde ele alan, kazayı İngiliz-Amerikan açgözlülüğünün bir sonucu olarak tasvir eden bir senaryoyla karşılaştı.
The SS Cap Arcona, dünyanın en lüks gemilerinden birinden Nazi propaganda aracına dönüştü
ABD’li tarihçi ve Cap Arcona hakkında The Nazi Titanic isimli kitabın muharriri Profesör Robert Watson, BBC’ye “Goebbels ve Naziler o vakte kadar yüzlerce propaganda sineması çekmişti, fakat bu sefer farklı bir şey istediler” diyor.
“1942 yılında Almanya savaşta önemli başarısızlıklarla karşı karşıyaydı. Goebbels propaganda cephesinde başarılı olmanın değerli olduğunu düşünüyordu.”
Goebbels, Cazablanca sinemasının başarısı karşısında şaşkın kalmıştı. Tıpkı yıl vizyona giren bu Hollywood draması, güçlü bir anti-faşist anlatıyı tanınan hale getirmişti. Bu, Alman propagandacıyı harekete geçirdi. Titanic trajedisinin “Nazileştirilmiş” versiyonuyla Müttefiklere kendi araçlarıyla yanıt verecekti.
Prof. Watson, “Cazablanca’ya ‘yanıt’ vermek için hiçbir masraftan kaçınmak istemedi ve buna kendi Titanic’leri olan Cap Arcona’yı kullanmak da dahildi” diyor.
“Gemiler temelde birebirdi, Cap Arcona’nın bacaları Titanic’ten bir eksikti. Lakin çekimler için geçersiz bir baca eklendi.”
Savaşın ortasında, bu düşünceli vakitte, Goebbels üretim için büyük bütçeler ayırdı. Prof. Watson, kitabında Titanic’in dört milyon reichsmark (1924-1948 ortasında kullanılan Almanya para birimi) bütçesi olduğunu belirtiyor ki bugün yaklaşık 180 milyon dolara denk geliyor. Bu da onu şimdiye kadar yapılmış en kıymetli sinemalardan biri yapıyor.
Yüzlerce asker cepheden alınarak figüran olarak kullanıldı ve Sybila Schmidt üzere Almanya’nın en ünlü sinema yıldızlarından kimileri oynadı.
Ancak üretim biraz kaotikti. Askerler bayan oyuncuları taciz ediyor, aydınlatılılan sinema setlerinin müttefik bombalamaları için bir gaye olacağından şüpheleniliyordu.
Daha önemli sorunlar de vardı: Projeye atanan direktör Herbert Selpin, Nazi yetkililerinin çekim programına müdahalelerini eleştirmiş, bu nedenle tutuklanmış ve şahsen Goebbels tarafından sorguya çekilmişti.
Daha sonra hapishane hücresinde asılmış halde bulundu.
Alman mürettabat gemiyi kurtarmaya çalışıyor
Film bir formda çekildi, merkezinde sert bir propaganda vardı: Kaza, Titanic’in tek bir Alman mürettebat üyesinin gemiyi buzla dolu Kuzey Atlantik sularında yavaşlatma eforlarına karşın, İngiliz sahiplerinin açgözlülüğünden kaynaklanmış halde anlatılıyordu.
Almanca sonsözde, bin 500’den fazla yolcunun vefatının “İngiltere’nin bitmeyen kar arayışının ebedi bir kınanması” olduğu müellif.
Alman tarihçi Alex Von Lunen, “Bu Titanic sineması, kimi Nazilerin, propagandanın neler yapabileceğine dair yanılgılarını gösteriyor. Hakikaten ‘insanları bir ortaya getirirsek bu savaşı hala kazanabiliriz’ üzere bir şey hissettiler. Sinemayla ilgi daha sonra olanlar onu daha da farklı kılıyor” diyor.
Von Lunen, Goebbels’in sineması izledikten sonra, sahnelerin fazla gerçekçi olduğunu ve sivillerin hava hücumlarından korkup paniğe yol açacağını düşünerek Alman sinemalarında gösterilmesini nasıl yasakladığını anlatıyor:
“Filmde Titanic’teki kurgusal Alman subayının, ahlaki açıdan yanılgılı olduğuna inandığı için üstlerine itaatsizlik etmesi de bir sorun haline geldi. Bu, Nazilerin gerçek hayattaki Alman subaylarda göndermek istediği bir bildiri değildi”.
Prof.Watson kitabında, sinemanın başlangıçta sırf Alman işgali altındaki bölgelerde gösterime girdiğini ve Nazi arşivlerinde tekrar keşfedildiği 1949 yılına kadar Almanya’da gösterilmediğini belirtiyor ve ekliyor:
“Ancak siyasi iletisine karşın, sinema teknolojik açıdan etkileyici. Buna bir örnek de Titanic hakkındaki 1958 üretimi İngiliz sineması A Night to Remember’da, kalitesi ve gerçekçiliği nedeniyle Nazi üretiminden sahneler kullanmasıdır.”
Nazi hapishanesi oldu
Nazi sinemasının başarısız olması, Cap Arcona’nın tekrar unutulacağı manasına geliyordu. Fakat gemiyi daha berbat günler bekliyordu.
Cap Arcona, 25 binden fazla Alman askeri ve sivilin doğu cephesinde ilerleyen Rus birliklerinden tahliyesinde kullanıldıktan sonra 1945’te, Nazi hatalarının delillerini gizlemek için toplama kamplarından taşınan mahkumlar için bir hapishane gemisi haline geldi.
Titanic’in Nazi versiyonundaki kahraman Alman subayını Hans Nielsen canlandırıyordu
Prof.Watson, 3 Mayıs’ta gemi İngiliz Hava Kuvvetlerinin bombaları tarafından vurulduğunda, içinde en az 5 bin kişinin bulunduğunu varsayım ettiğini söylüyor. İngilizler içinde yakalanmaktan kaçmaya çalışan SS subaylarının olabileceğini düşünüyordu. 300’den az kişinin hayatta kalmış olabileceğini belirtiyor.
Aynı gayeyle kullanılan iki diğer gemi daha vurulmuştu. Bunun da sayıyı 7 bine çıkardığı iddia ediliyor.
Cap Arcona ve öteki gemilerin Almanya’nın teslim olmasından ve Avrupa’daki savaşın sona ermesinden yalnızca dört gün evvel akına uğraması olayı daha da trajik hale getiriyor.